Es gibt keine Sahne es gibt Krieg
In haar nieuwe project onderzoekt fotograaf Annaleen Louwes de erfenis van haar Duitse moeder, gevormd door de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Via beeld, audio en archiefmateriaal vervaagt de grens tussen herinnering en werkelijkheid. Hoe werkt collectieve schaamte door in een volgende generatie? Tijdens dit programma wordt die vraag in verschillende gesproken en muzikale bijdragen verder verkend.
Het fotografische project ‘Es gibt keine Sahne, es gibt Krieg’ begon voor Annaleen Louwes als een zoektocht naar familiegeschiedenis, maar groeide uit tot een persoonlijke verkenning van intergenerationele overdracht, identiteit en de kracht van herinnering. Hoe beïnvloedt het verhaal van een zevenjarig meisje het leven van haar dochter? Louwes combineert documentairefotografie met persoonlijke reflectie. Op school verdedigde ze haar moeders afkomst, terwijl ze zich tegelijkertijd van haar Duitsheid probeerde los te maken. De schaamte van haar moeder werd ook haar eigen bagage – een stil erfgoed dat voelbaar blijft.
Deze avond onderzoekt Louwes samen met verschillende gastsprekers schaamte en identiteit vanuit Nederlands-Duits perspectief. De bijdragen worden omlijst met koormuziek van The One Lung Choir. Moderatie: Xandra Schutte.
De tentoonstelling ‘Est gibt keine Sahne es gibt Krieg’ loopt van 5 september tot 11 oktober 2025 en is te zien bij BRADWOLFF PROJECTS, Oetewalerstraat 73, Amsterdam. Open van donderdag t/m zaterdag, 13.00 tot 17.00.
Stichting BRADWOLFF PROJECTS is een experimenteel platform voor hedendaagse kunst, opgericht door curator Christine van den Bergh in 2014. Samen met kunstenaars en gastcuratoren, en in nauwe samenwerking met kunstinstellingen en onderzoeksinstituten, worden hedendaagse kunstprojecten ontwikkeld en uitgevoerd.
Over de sprekers
Annaleen Louwes is fotografe en beeldend kunstenaar. Ze studeerde fotografie aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, waar ze later zelf docent werd. Naast haar werk in opdracht voor diverse culturele instellingen, theatergezelschappen, tijdschriften en als docent aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag werkt ze als autonoom kunstenaar. Haar werk wordt nationaal en internationaal tentoongesteld en is opgenomen in diverse collecties. Louwes richt zich op het fragiele en vergankelijke karakter van het bestaan van de mens.
Marianne Louwes-Steubing is afkomstig uit Duitsland. In 1957 kwam zij voor de liefde naar Nederland en sinds 1963 woont zij in Amsterdam. Vanaf 1970 gaf Louwes-Steubing Duitse les aan volwassenen aan het Goethe-Instituut Amsterdam. Op latere leeftijd is ze een studie Duits en linguïstiek gaan volgen aan de Universiteit van Amsterdam. De verhalen uit Louwes-Steubings verleden vormen de inspiratie voor de expositie van haar dochter Annaleen Louwes.
Rutger Pontzen schrijft sinds 2002 voor de Volkskant recensies en beschouwingen over beeldende kunst in de breedste zin van het woord: oud en nieuw, van schilderijen tot experimentele performances, kunstpolitiek en museumbeleid. Daarvoor werkte hij tien jaar als kunstcriticus bij Vrij Nederland. Zijn debuutroman, Nu ik (2015), werd lovend ontvangen in de pers en stond op de shortlist van de Anton Wachterprijs en De Bronzen Uil.
Bibi Berendse heeft een bachelor geschiedenis afgerond aan de Universiteit van Amsterdam. Nu volgt zij de (historische) master Duitslandstudies aan de UvA, welke is verbonden aan het Duitsland Instituut Amsterdam. Op dit moment schrijft zij haar scriptie over de politieke relatie tussen Duitsland en Nederland tussen 2010 en 2020.
Katrin Korfmann onderzoekt met fotografie en installaties de mogelijkheden en beperkingen van het medium en sociale constructies in de openbare ruimte. Haar werk werd internationaal bekroond, o.a. met de Prix de Rome (2e) en de Esther Kroon Award. Ze exposeerde in onder meer Rotterdam, Den Haag, New York, Shanghai en Berlijn. Korfmann publiceerde drie monografieën en is sinds 2010 senior docent aan de KABK in Den Haag, waar ze lesgeeft bij de Graphic Design en de Master Non Linear Narratives en onderzoek doet binnen de Research Group.
Nicole Beutler is choreograaf met een achtergrond in beeldende kunst en Duitse letterkunde. Haar genre-overschrijdend werk combineert dans, theater, muziek en beeldende kunst tot een Gesamtkunstwerk waarin alle elementen zorgvuldig samenkomen. Sinds 2009 leidt ze haar gezelschap Nicole Beutler Projects. Haar voorstellingen behandelen universele thema’s en stimuleren reflectie. Ze won o.a. de VSCD-Mimeprijs, Dioraphte Prijs en Gieskes-Strijbis Podiumprijs. Beutler staat bekend om haar onderzoekende blik en het voortdurend verleggen van de grenzen van dans.
Hans Maarten van den Brink is journalist en schrijver. Hij was kunstredacteur en correspondent in de VS en Spanje voor NRC, hoofdredacteur van de VPRO-televisie, directeur van Witte de With en het Mediafonds. Zijn romans (Over het Water, DIJK) zijn in vele talen vertaald. In 2026 verschijnt in de reeks Privé-Domein Verloren Zoon, een persoonlijk verhaal over (Duitse) afkomst en identiteit.
Xandra Schutte (moderator) is hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer. In 2016 ontving zij de Gouden Ganzenveer. Ze werkte eerder als hoofdredacteur van Vrij Nederland en als uitgever bij uitgeverij Meulenhoff. Van 1991 tot 1999 was ze ook al werkzaam bij De Groene, als kunstredacteur.
