De stem van de negentiende eeuw: erfenis en naklank van politieke redenaars en debatcultuur
Een paar weken voordat Nederland de Tweede Kamer opnieuw verkiest, spreekt Henk te Velde over politieke redenaars in de Nederlandse negentiende eeuw. In deze vijftiende Jacob van Lenneplezing zal hij laten zien hoe debatcultuur, regels voor discussie en welsprekendheid sinds 1800 bepalend zijn geweest voor de Haagse politiek en het moderne Nederland.
Te Velde is auteur van het recent verschenen Land van redenaars en debat. Daarin toont hij opnieuw, zoals in zijn eerdere werk, het grote belang aan van cultuur en taal voor het publieke debat, voor het politieke handelen en uiteindelijk ook voor de vorming van het moderne Nederland.
In deze lezing duikt Te Velde de negentiende eeuw in, op zoek naar vertegenwoordigers en vormen van een tot nog toe weinig bekende Nederlandse traditie van welsprekendheid. Die traditie was in die eeuw bepalend, toen de moderne representatieve democratie zich nog moest bewijzen. Ze bood politici de mogelijkheid om met hun speeches en in debatten effect te bereiken via emoties, maar toch als redelijk en zakelijk naar voren te treden. Zijn studie van de retorische regels uit die traditie doen Te Velde dan ook besluiten: ‘Behalve een land van rustige bestuurders is Nederland ook een land van redenaars, debat en moreel pathos geweest’. Dit soort inzicht in de politieke werking van taal is ook in onze eigen gepolariseerde tijd onmisbaar.
Over de Jacob van Lenneplezing
De Jacob van Lenneplezing keert jaarlijks op de eerste donderdag van oktober terug en beoogt de Nederlandse literatuur en cultuur van de negentiende eeuw onder de publieke aandacht te brengen. Zij is in het leven geroepen bij gelegenheid van het afscheid van Marita Mathijsen als hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.
Over de sprekers
Henk te Velde is hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit Leiden en heeft voornamelijk geschreven over politieke stijl, leiderschap en welsprekendheid in de negentiende eeuw.
Lotte Jensen is neerlandicus en filosoof. Ze werkt als hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Haar onderzoek richt zich op rampen en identiteitsvorming. Recent publiceerde ze Napoleons nalatenschap. Sporen in de Nederlandse samenleving, Wij en het water. Een Nederlandse geschiedenis en Rampen. Een nieuwe geschiedenis van Nederland.
Jan Rock is historicus en universitair docent Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceert en doceert voornamelijk over cultuurnationalisme in de Lage Landen in de negentiende eeuw.
