Altijd weer die kloof!

In de hedendaagse tijden van polarisatie is nuance en verdieping in het publieke debat soms ver te zoeken. Middenin het campagnegeweld voorafgaand aan de parlementsverkiezingen lijkt Nederland meer verdeeld dan ooit. Is een genuanceerd gesprek over maatschappelijke thema’s überhaupt nog mogelijk? En zijn we echt zo verschillend als we denken?

Naar aanleiding van het tienjarig bestaan van literair en algemeen-cultureel tijdschrift de Nederlandse Boekengids (dNBg) onderzoeken we in De Balie samen met sprekers en publiek de veelbesproken claim van een steeds dieper gepolariseerd Nederland.

Van de kloof tussen Randstad en regio, praktisch tegenover theoretisch opgeleid, en ‘het volk’ versus ‘de elite’: tegenstellingen worden dagelijks besproken in de Nederlandse media en politiek. Maar hoe diep zijn die scheidslijnen werkelijk? Zijn we echt zo verschillend, of overschatten we onze onderlinge tegenstellingen?

Naar aanleiding van zijn nieuwste boek Spookkloven zal socioloog Jan Willem Duyvendak (UvA/NIAS) zijn licht laten schijnen over de veelbeschreven maatschappelijke tegenstellingen in de Nederlandse samenleving. Duyvendak vraagt zich of hoe gepolariseerd Nederland nu werkelijk is. Een panel bestaande uit schrijver Persis Bekkering, filosoof Miriam Rasch, en historici Maarten Zwiers en Jozef Waanders gaat daarna in gesprek over de rol van cultuur, politiek en media in het aanwakkeren van maatschappelijke tegenstellingen. Welke verantwoordelijkheid hebben we in het vergroten of verkleinen van onze meningsverschillen? Daarnaast bespreken journalist Cosette Molijn en schrijver Persis Bekkering in korte literaire interventies de rol van literatuur, filosofie en beeldcultuur als alternatieve vormen van maatschappijkritiek.

Jan Willem Duyvendak is directeur van het Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS-KNAW) en hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde zowel sociologie als filosofie in Groningen en Parijs. Meest recente boeken: J.W. Duyvendak & J. Kešić, The Return of the Native. Can liberalism safeguard us against nativism? (Oxford University Press 2023) en J.W. Duyvendak & L. Verburgt (eds), Academische vrijheden in Nederland. Wat staat er op het spel? (AUP 2023).

Miriam Rasch is filosoof en schrijver en verbonden aan de Willem de Kooning Academie Rotterdam. Ze is columnist voor Filosofie Magazine. Met Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme won ze in 2021 de Socratesbeker. Haar laatste boek is Luisteroefeningen. Over aandacht en ontvankelijkheid (De Bezige Bij, 2024).

Persis Bekkering debuteerde met de roman Een heldenleven (Prometheus, 2018), die werd genomineerd voor de ANV Debutantenprijs (shortlist). Ze schrijft essays, interviews en literaire kritiek voor onder andere NRC Handelsblad, De Gids en Mister Motley. Haar tweede roman Exces, over de ravebeweging als echo van de grote verhalen van de twintigste eeuw, verscheen in 2021.

Jozef Waanders studeerde geschiedenis en filosofie in Utrecht en Leuven. Hij was als adviseur verbonden aan de Ministeries van Defensie en Algemene Zaken, en werkt nu als strateeg voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarnaast is hij hoofdredacteur van Filosofie-Tijdschrift. In 2018 publiceerde hij bij Gompel & Svacina Sporen van transcendentie, de filosofie van Karl Jaspers. In 2023 volgde bij dezelfde uitgeverij Absurditeit en revolte. Van eenzaamheid naar solidariteit in de filosofie van Albert Camus.

Maarten Zwiers is amerikanist en historicus en onderzoeker Nedersaksische geschiedenis en cultuur. Hij is werkzaam als universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek richt zich op plattelandsculturen en regionale identiteit. Zo onderzoekt hij populisme, activisme en muziek in de regio – of het nu gaat om het zuiden van de VS of het Nederlandse platteland.

Cosette Molijn woont in Libanon waar zij schrijft voor onder meer NRC en De Groene Amsterdammer. Daarvoor werkte zij ruim vier jaar bij NRC in Amsterdam en ze was redacteur bij de Nederlandse Boekengids en Red Pers. Ze studeerde natuur- en sterrenkunde.